ارزش كار در اسلام
كار چه جايگاهي در مباني ديني و اعتقادي مادارد؟ آيا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ ديني و ملي‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آيا دين اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است يا به تن‌پروري؟ حقيقت اين‌است كه هم فرهنگ ديني ما و هم فرهنگ ملي مامشوق كار و كوشش است و فرهنگ كار فعلي ما باباورهاي ديني و ملي متضاد است. پيامبرعظيم‌الشان اسلام حضرت محمد مصطفي (ص)دست كارگر را مي‌بوسيد و از افراد بيكار و تنبل‌خشنود و راضي نبود, و مي فرمود ملعون من القي كله علي الناس (بحار الانوار ج 77 باب 7 ص 142 حديث 1 ) (كسي كه بار زندگي خود را بر دوش مردم بيندازد مورد لعن است ) و همواره در كاركردن ازديگران پيش مي‌گرفت، اما وضعيت امروز جامعه‌ما به جايي رسيده است كه كار كردن عيب است وبچه‌هاي كارگران و كشاورزان ترجيح مي‌دهند كه‌عنوان كار پدر خود را جايي اعلام نكنند. اين درشرايطي است كه ساير ملت‌ها به خصوص‌ملت‌هاي اروپايي و مردم غيرمسلمان جهان به‌شدت براي كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصيه‌هاي قرآن‌مجيد و روايات پيامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) درزمينه كار از ما پيشي گرفته‌اند.
جايگاه فرهنگ كار در اسلام
يكي از موضوع‌هايي كه هميشه مورد تاكيددين اسلام قرار گرفته، بحث كار و كوشش و پرهيزاز بطالت و مبنا قرار دادن كار براي شكوفايي‌استعدادهاي انسان و تربيت اوست و اين امر هم‌در قرآن و هم در سنت قابل مشاهده است.مرحوم استاد مرتضي مطهري در كتاب تعليم وتربيت در اسلام، يكي از بهترين راه‌هاي تربيت‌افراد را كار مي‌داند و حديث شريفي از نبي اكرم(ص) نقل مي‌كند كه(النفس ان لم تشغله شغلك)يعني اگر تو خودت را متوجه كاري نكني، نفس تورا مشغول به خودش مي‌كند. بنابراين از نظرمبنايي، ما آموزه‌هاي گرانبهايي درباره كار داريم‌كه متاسفانه مانند بسياري از آموزه‌هاي ديگر ديني‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در ميدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجيد، آيات‌زيادي درباره ارزش كار و تاكيد بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌هاي بي‌عمل منع و همواره تاكيد مي‌كند كه‌فضل خدا نصيب كساني خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آيات 39 تا 41 سوره‌نجم آمده است: و اين كه براي انسان بهره‌اي جزسعي و كوشش او نيست و سعي او به زودي ديده‌مي‌شود و سپس به او جزاي كافي داده خواهدشد. در يكي ديگر از آيات آمده است: آن كسي‌كه سراي آخرت را بطلبد و سعي و كوشش خود رابراي آن انجام دهد، در حالي كه ايمان داشته‌باشد، سعي و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آيه19 ).
براساس يكي ديگر از آيات قرآن، هر كسي‌مسئول كاري است، كه انجام داده و بايدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذيرا باشد.در آيه 38 سوره مدثر به صراحت اين موضوع‌مطرح شده است كه هر كسي در گرو اعمال‌خويش است. آيه 97 سوره نحل بيانگر اين‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حيات پاكيزه مي‌بخشيم وپاداش آنها را به بهترين اعمالي كه انجام داده‌اند، خواهيم داد.
ارزش كار در سنت
در روايات است وقتي كه پيغمبر اكرم (ص) ازجنگ تبوك برمي‌گشتند،(سعد) يكي از انصار به‌استقبال ايشان آمد و با وي مصافحه كرد. حضرت‌ديدند كه دست‌هاي او زبر و خشن شده و پينه‌بسته است، از وي سوال فرمودند چه كار كردي كه‌دست‌هايت اين قدر خشن شده است؟ سعدعرض كرد يا رسول‌ا... زياد بيل زده‌ام. چون‌مجبور بودم براي نان زن و بچه‌ام كار كنم.حضرت دست‌هاي سعد را گرفتند و بوسيدند وفرمودند: اين دستي است كه در آتش نخواهدسوخت. نظير اين مطالب در زندگي پيامبر و ائمه‌اطهار زياد است. اين نشان مي‌دهد كه كار وكارگري در نزد اوليا خدا چقدر ارزش و عظمت‌دارد.
- حضرت رسول اكرم (ص) :كسي كه براي‌تامين زندگي خانواده‌اش زحمت مي‌كشد،همچون كسي است كه در راه خدا جهاد مي‌كند -بر امت خويش، بيش از هر چيز از شكم پرستي وپرخوابي و بيكاري بيمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگي خويش را به روي‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامي كه يكي از شما مسلمانان كاري را انجام‌مي‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خويش‌خورد، در روز قيامت مثل برق از پل صراط مي‌گذرد.
- حضرت علي (ع): برترين كار آن است كه‌رضاي خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌هميشه اوقات مشغول كار است - كسي كه كار كند،نيرويش افزون گردد. روزي‌ها داراي وسيله وسببي هستند، بنابراين در به دست آوردن روزي،به روش خوب و پسنديده عمل كنيد و نيكويي رابكار بريد - خداوند انسان داراي شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست مي‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برنداريد چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسيله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست مي‌آيد نه با كسالت و تنبلي - به‌وسيله كارهاي شايسته و نيك، درجات وارزش‌هاي انسان‌ها بالا مي‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هيچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانيد كه با ارزشتر از كسي كه‌براي رفع نيازهاي خود و خانوده‌اش تلاش‌مي‌كند - هر كسي به استقبال كارها رود، داراي‌بصيرت مي‌شود - از تاخير در كارها بپرهيزيد،همچنين از دست دادن فرصت انجام كارهاي‌خوب، زيرا آن موجب پشيماني خواهد بود -كسالت و تنبلي آخرت را نابود مي‌كند. امام جعفرصادق (ع): ملعون است كسي كه بار زندگي خودرا بر دوش ديگران افكنده باشد. در طلب روزي‌خود سستي نورزيد، زيرا پدران شما زحمت‌مي‌كشيدند و تلاش مي‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشيد ونه با زبان‌تان.
-امام باقر (ع): هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پيدا نمي‌كنيد مگر به وسيله‌عمل.
براي مطالعه بيشتر به كتاب فرهنگ كار در اسلام از انتشارات امير كبير و همچنين اخلاق كار (در اديان آسماني و آئين هاي شرقي) از انتشارات موسسه كار و تامين اجتماعي مراجعه كنيد.
برگرفته از پرسمان
